Δοκίμια

Ποιητής, αισθητιστής και ηδονιστής, ο Charles Baudelaire ήταν επίσης ένας από τους πιο ριζοσπαστικούς κριτικούς τέχνης της εποχής του. Στο δοκίμιο αυτό εξερευνά τις έννοιες της ομορφιάς, της μόδας, του δανδισμού, τον σκοπό της τέχνης και τον ρόλο του καλλιτέχνη, με επίκεντρο το έργο ενός ζωγράφου ο οποίος, σύμφωνα με τον ίδιο, εκφράζει με τον πληρέστερο τρόπο το δράμα της σύγχρονης ζωής.

To πρόσωπο που χρησιμοποιεί ως όχημα των ιδεών του είναι ο Constantin Guys (1802-1892), ένας στρατιώτης που ενεπλάκη στον «πιο ρομαντικό από τους πολέμους», τον πόλεμο για την ανεξαρτησία της Ελλάδας, και αργότερα στον πόλεμο της Κριμαίας, απ’ όπου έστελνε ανταποκρίσεις σε βρετανικές και γαλλικές εφημερίδες. Εικονογράφος και έξοχος ακουαρελίστας, ο Guys (Monsieur G. στο κείμενο του Baudelaire) ήταν για εκείνον «παρατηρητής, φιλόσοφος, flâneur», ο ζωγράφος του εφήμερου, του φευγαλέου και του μεταβατικού, των κύριων χαρακτηριστικών της νεωτερικότητας, σύμφωνα με τον ποιητή.
Ένα θεμελιώδες δοκίμιο για την ιστορία της τέχνης.

Μπορεί ένα βιβλίο να αλλάξει τον κόσμο; Και ναι και όχι. Σίγουρα, μπορεί να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τον εαυτό μας και τους άλλους.
Η σειρά Μικρά Διαχρονικά φέρνει στις βιβλιοθήκες μας σημαντικά κείμενα μεγάλων στοχαστών, πρωτοπόρων, ριζοσπαστών και οραματιστών που οι ιδέες τους συγκλόνισαν τις κοινωνίες, αναστάτωσαν τα πολιτισμικά δεδομένα της εποχής τους και διαμόρφωσαν τον κόσμο όπως τον ζούμε σήμερα.

"... Ο κόσμος ξανάρχιζε κάθε μέρα στην Τιπαζά μέσα σ' ένα φως καινούριο πάντα. Ω φως! Κραυγή όλων των ηρώων στο αρχαίο δράμα, μπροστά στο πεπρωμένο τους. Το τελευταίο τούτο καταφύγιο ήταν και δικό μας και τώρα το 'ξερα. Στην καρδιά του χειμώνα, ανακάλυπτα επιτέλους πως φύλαγα μέσα μου ένα αήττητο καλοκαίρι".
Για την ανθρωπότητα που ασφυκτιά κάτω απ' τις δικτατορίες, αιμορραγεί απ' τους πολέμους, ξεψυχά στα μίση, ο Αλμπέρ Καμύ έχει τη δική του ιδέα: παρά το πεπρωμένο κι ενάντια στο παράλογο, ο άνθρωπος είναι το μοναδικό νόημα του κόσμου μας, γιατί είναι το μόνο πλάσμα που απαιτεί να έχει νόημα.
Όπως σ' όλα του τα έργα, έτσι και ο "Καλοκαίρι", ο Καμύ συνεχίζει να ψάχνει για το πιο αναγκαίο στη ζωή: το φως, την ευτυχία.

Είναι πολύ δύσκολο να είσαι ελεύθερος, κύριος και δημιουργός του πεπρωμένου σου. Η υπευθυνότητα είναι ένα αβάσταχτο φορτίο· μας αλυσοδένει με τις συνέπειες των πράξεών μας. Πως να απολαύσουμε την ανεξαρτησία μας αποφεύγοντας τα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις που συνεπάγεται; Είτε υιοθετώντας την αμεριμνησία και τον εγωισμό του παιδιού είτε φορώντας το μανδύα του θύματος. Ο παιδισμός και η θυματοποίηση είναι οι δύο μεγάλες ασθένειες του σύγχρονου ατόμου, μας λέει ο συγγραφέας της "Μελαγχολικής δημοκρατίας" σε αυτήν την εκπληκτική μελέτη του πάνω στην ψυχολογική, οικογενειακή, ερωτική, κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα της τόσο ταραγμένης εποχής μας. Κατά τον Μπρυκνέρ, το παιδί και το θύμα εκπροσωπούν στα μάτια μας την κατεξοχήν αθωότητα - είναι απαλλαγμένα από κάθε ευθύνη. Και, μες στην παραζάλη μας, η πιο βολική διέξοδος είναι να καταφύγουμε σε αυτήν. Όμως, αν θέλουμε πράγματι να φτιάξουμε έναν καλύτερο κόσμο, πρέπει να αποφύγουμε τις εύκολες λύσεις, να οπλιστούμε με τη σοφία της καρδιάς και του νου. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να αντισταθούμε τον πειρασμό της αθωότητας.

Η έννοια του παραλόγου και η σχέση ανάμεσα στο παράλογο και την αυτοκτονία αποτελούν τα θέματα αυτού του δοκιμίου.

Από τη στιγμή που ο άνθρωπος παραδέχεται τη διάσταση ανάμεσα στη λογική επιθυμία του για κατανόηση και ευτυχία και στη σιωπή του κόσμου, μπορεί άραγε να κρίνει αν η ζωή αξίζει τον κόπο να την ζει κανείς; Τούτο είναι το θεμελιώδες ερώτημα της φιλοσοφίας. Αν όμως το παράλογο μου φαίνεται πρόδηλο, οφείλω να το διατηρήσω με μια διαυγή προσπάθεια και να δεχτώ να ζήσω βιώνοντάς το. Η εξέγερσή μου, η ελευθερία, το πάθος μου, θα είναι οι συνέπειές του.

O άνθρωπος, σίγουρος ότι θα πεθάνει ολοκληρωτικά, αρνούμενος όμως το θάνατο, λυτρωμένος από την υπερφυσική ελπίδα που του έδενε τα χέρια, θα μπορέσει να γνωρίσει το πάθος της ζωής σ' έναν κόσμο δοσμένο στην αδιαφορία του και στη φθαρτή ομορφιά του. Όμως η δημιουργία είναι για εκείνον η καλύτερη ευκαιρία για να διατηρεί τη συνείδησή του άγρυπνη μπροστά στις λαμπρές και αλόγιστες εικόνες του κόσμου.

O αγώνας του Σισύφου που περιφρονεί τους θεούς, αγαπά τη ζωή και μισεί το θάνατο γίνεται το σύμβολο της ανθρώπινης μοίρας.

Είναι τόσο υπέροχη, τόσο γεμάτη από τη χαρά της ζωής. Κρατάς τα μυστικά μας, μας αγαπάς, είσαι πάντα εκεί όταν σε χρειαζόμαστε.

181 από τις πιο γαλήνιες σκέψεις που αποτυπώθηκαν σε χαρτί, μια αίσθηση ηρεμίας μέσα στην πίεση του σύγχρονου κόσμου. Ένα δώρο-διαμάντι.

Ο συγγραφέας του best seller "Ο Μαύρος Κύκνος" είναι κατηγορηματικός: ο σύγχρονος πολιτισμός μοιάζει με την κλίνη του Προκρούστη. Όπως ο κακοποιός της μυθολογίας έκοβε τα άκρα ή τέντωνε το σώμα όσων δεν ταίριαζαν απολύτως στο κρεβάτι του, έτσι και ο δυτικός τρόπος ζωής άλλαξε τον άνθρωπο για να ικανοποιήσει την τεχνολογία, κατηγόρησε την πραγματικότητα γιατί δεν ταιριάζει στα οικονομικά μοντέλα, επινόησε ασθένειες για να πουλήσει φάρμακα, όρισε την ευφυΐα ως αυτό που μπορεί να μετρηθεί μέσα σε μια σχολική τάξη και έπεισε τους ανθρώπους ότι η εργασία δεν είναι δουλεία. "Η Κλίνη του Προκρούστη" είναι μία συλλογή από παιχνιδιάρικους αφορισμούς που θα σας εκπλήξουν, αποκαλύπτοντας αυταπάτες με τις οποίες ζούσαμε για καιρό αλλά ποτέ δεν συνειδητοποιήσαμε. Με ένα σπάνιο συνδυασμό καυστικού χιούμορ και ανατολικής σοφίας, ο Taleb παλεύει με τις ανθρώπινες ψευδαισθήσεις, αντιπαραβάλλοντας τις κλασικές αξίες του σθένους, της λεπταισθησίας και της ευρυμάθειας, με τις σύγχρονες ασθένειες του φιλισταϊσμού και της υποκρισίας.

Έρχονται στιγμές στη ζωή μας όπου όλοι χρειαζόμαστε ενθάρρυνση, ελπίδα και επίγνωση. Η Στέφανι Ντάουρικ μας προσφέρει όμορφες και εμπνευσμένες συμβουλές για να μας βοηθήσει να συνειδητοποιήσουμε πόσο ανεκτίμητη είναι η ζωή μας αλλά και πώς να ξαναβρούμε την ισορροπία, τη δύναμη και την αντοχή μας! Ανοίξτε οποιαδήποτε σελίδα και θα νιώσετε άλλος άνθρωπος!

Είσαι σαν μια ντουλάπα... Σαν μια μεγάλη ντουλάπα, ασφυκτικά γεμάτη μέχρι πάνω.
Ρούχα, εσώρουχα, κουβέρτες, σεντόνια, παπλώματα, μαξιλαροθήκες, τσάντες, καπέλα και παπούτσια... Άλλα παλιά, άλλα καινούργια, άλλα από αυτά σκισμένα, άλλα πεντακάθαρα, άλλα βρώμικα, άλλα φθαρμένα. Ένας αχταρμάς...
Και με τόσο πράγμα που έχει μαζευτεί μέσα σου, έχεις μπουκώσει... Έχεις φτάσει στο αμήν.
Πρέπει να κάνεις ένα ξεκαθάρισμα.
Να ανοίξεις τα φύλλα της ντουλάπας και να τα βγάλεις όλα έξω...
Ό,τι είναι για πέταμα, να πεταχτεί.
Ό,τι είναι για μπάλωμα, να μπαλωθεί.
Ό,τι είναι για πλύσιμο, να πλυθεί.
Ό,τι είναι για σίδερο, να σιδερωθεί.
Σιγά-σιγά. Χωρίς βιασύνες.
Και, αφού πάρεις απόφαση τι κρατάς και τι πετάς, αφού πλύνεις και σιδερώσεις τα όσα μείνουν, να τα βάλεις ξανά μέσα σου, όμορφα και τακτοποιημένα...
Σαν μια ντουλάπα είσαι...
Μια μεγάλη ντουλάπα, ασφυκτικά γεμάτη μέχρι πάνω.
Δε θες πολλά.
Ένα καλό ξεκαθάρισμα στη ζωή σου θέλεις...

Είναι ν' απορεί κανείς και ν' αναρωτιέται, γιατί ο άνθρωπος σ' όλη την ιστορική του διαδρομή και εξέλιξη δεν προσπάθησε πραγματικά να θριαμβεύσει μέσα από το μεγάλο του λογικό και τις αμέτρητες ιστορικές διαχρονικά εμπειρίες του, ώστε να του δοθεί κάποτε η πιθανότητα, να βρει και ν' αγγίξει την πλανητική του ισορροπία και ασφάλεια ως είδος καθώς και την ευδαιμονία του. Έτσι, λοιπόν, αποφάσισα κι εγώ να συγγράψω κάποιες από τις σκέψεις μου σε ένα δικό μου συμβόλαιο τιμής και αντίληψης της ζωής, ώστε να μπορέσω να συνυπάρξω με όλους εσάς πιο αρμονικά, πιο οικουμενικά και πιο ανθρώπινα. Στοχασμοί Παραδείσιο πουλί της ψυχής είν' η αγάπη, κι ο έρωτας ο πιο όμορφος χορός. * Όταν οι άνθρωποι μας αγαπούν και μας το δείχνουν, μας δίνουν φτερά και δύναμη. * Παιδί της απληστίας είναι και η αδικία. * Μόνο ο μεγάλος πόνος λογικεύει την απληστία των ανθρώπων. * Συνήθως επιρρίπτουμε στους άλλους τις ευθύνες, ώστε να απαλλαγούμε απ' αυτές εμείς οι ίδιοι.

"Στην κορυφή της βαθμίδας, οι οπαδοί του φωτισμένου νου τοποθετούν τη νοημοσύνη και σε αυτήν αποδίδουν την προέλευση κάθε μεγαλείου. Και έτσι, καθώς δεν αποδέχονται μεγάλο άντρα δίχως πλεόνασμα νοημοσύνης, κατά τον ίδιο τρόπο δεν γνωρίζουν άντρα περίσσια νοήμονα δίχως μεγαλείο. Ταιριάζει αυτό το κεφαλαιώδες χαρακτηριστικό με άλλα δύο: βάθος κρίσης και ύψος πνεύματος. Αν αυτά ενωθούν, σχηματίζουν ένα θαύμα". Ο Μπαλτάσαρ Γκρασιάν, ο αποκαλούμενος Νίτσε της Ισπανίας, "οξύτατος παρατηρητής των ανθρωπίνων πραγμάτων" για τον Σοπενχάουερ, συνθέτει το πρότυπο του "Ήρωα", εκείνου του πολιτικού και κοινωνικού όντος που αντιλαμβάνεται τα προσωπικά του χαρίσματα ώστε, ξεκινώντας από αυτά, να οικοδομήσει με προσοχή και συνέπεια την αξιοπρέπεια του βίου του. Σύντομο κείμενο, γραμμένο στην πρώιμη παρακμή της ισπανικής αυτοκρατορίας, είναι σημείο αναφοράς για τις εξελίξεις του καιρού μας. Μοναχός του Τάγματος των Ιησουϊτών, εμπνευσμένος ιεροκήρυκας, πολεμιστής, υποστηριζόμενος από προνομιούχους φίλους και προστάτες, συνάντησε την αντίδραση των προϊσταμένων του. Λέγεται ότι, προς τιμωρία του, το Τάγμα δεν τον φυλάκισε απλώς, αλλά του πήρε την πένα του ώστε να μην έχει τρόπο να συνεχίσει να γράφει. Λίγο αργότερα αποκαταστάθηκε, όσο χρειαζόταν για να πεθάνει έξω από τη φυλακή. Ο "Ήρωας" είναι το πρώτο έργο του (1637). Όπως λέει, πρόκειται για "ένα βιβλίο νάνο απευθυνόμενο σε έναν άντρα γίγαντα". Ο ήρωας θα είναι σώφρων, οξύνους, μάχιμος, πολιτικός, προσηνής, περιποιητικός, πραγματιστής, ώστε να χρησιμεύει ως πρότυπο της ιδέας της μεγαλοσύνης, αλλά και ως υπόδειγμα κρατικής λογικής, πυξίδα πλεύσης ώς το μεγαλείο, απόδειξη ατομικής και πολιτικής ισχύος, οπαδός αδιάκοπης μαθητείας. Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής

Είναι φορές που αν δεν ρισκάρεις, που αν δεν κάνεις το βήμα, το αβέβαιο, το δύσκολο, δεν θα προχωρήσει τίποτα. Θα κάθεσαι και θα βλέπεις τη ζωή σου να περνά, τους γύρω σου να προχωρούν τις ζωές τους, και εσύ να δυστυχείς μέσα στις ανασφάλειές σου. Έχε στον νου σου πως αν το πουλί δεν κάνει το βήμα να φύγει από τη φωλιά, δεν πρόκειται ποτέ να μάθει να πετάει.

Ο Ελευθέριος Ελευθεριάδης μετά το πρώτο βιβλίο του "Πριν νυχτώσει", που έγινε best-seller σε λίγες εβδομάδες, επανέρχεται με ένα δεύτερο βιβλίο εξίσου ενδιαφέρον και άμεσο: Με κείμενα που αγγίζουν την καθημερινότητα του καθενός και ακροβατούν ανάμεσα στο καθημερινό και το αιώνιο!